Boundaries in the News-2020

Boundaries in the News-2020

Buddhi Narayan Shrestha

Buddhi Narayan Shrestha

Boundaries in the News-2020

  1. Officials from The Philippines and China were expected to meet in January 2021 to discuss a proposed joint oil exploration project in the Reed Bank Area of the South China Sea.
  2. Indonesia intensified its patrols in the waters off the Natuna Islands, in the Riau Islands province, following persistent intrusion by Chinese coast guard vessels escorting Chinese fishing boats into the exclusive economic zone (EEZ) claimed by Indonesia.
  3. An agreement was reached between Kuwait and Saudi Arabia concerning oil production in the Neutral Zone, an area of land and water defined in a 1922 agreement. The agreement included a division of the area and a memorandum of understanding related to resuming oil production.
  4. In February, the EU said they would not intervene in the border dispute between Croatia and Slovenia, stating it had no jurisdiction in the dispute and that the two states were required to find a solution between themselves.
  5. Singapore and Malaysia began negotiations on delimiting the maritime boundaries around Pedra Branca, Middle Rocks and South Ledge in February. Officials from both sides met to continue discussions on implementing the International Court of Justice’s (ICJ) judgment over the sovereignty of the maritime features.
  6. In March the Inter Ministerial Commission for the Delimitation and Demarcation of the Common Maritime Border between Angola and the Republic of the Congo agreed they would delimit their maritime border by 2022. They currently share the Lianzi Oil Field located in a unitized zone, which includes parts of Block 14 located in Angola, and the Haute Mer Permit located in the Republic of the Congo.
  7. In a move which appears to be an attempt to cement its territorial claims, China created two districts and named 25 islands and reefs and 55 underwater locations in the disputed waters of the South China Sea in April. Vietnam claimed that the move “seriously violated” its territorial sovereignty in the area.
  8. China produced new maps of its territory in April that included parts of Arunachal Pradesh, the Indian hill state bordering Tibet, within its international boundaries. They also revealed changes to the disputed area of Mulasading on the China/Bhutan border and the borders of Tashkurgan County in the Kashgar region on the China/Tajikistan border.
  9. Negotiations between Ethiopia, Egypt and Sudan on the completion and filling of the Grand Ethiopian Renaissance Dam (GERD) stalled again in May and June after confrontations on the border between Ethiopia and Sudan. The clashes cast doubt over the future of Sudanese-Ethiopian relations and may impact ongoing tensions surrounding the GERD.
  10. In June, Greece and Italy reached an historic agreement on the delimitation of maritime zones in the Ionian Sea. The signing of the agreement on the boundaries of the two countries’ Exclusive Economic Zones (EEZs) was effectively an extension of a previous maritime borders deal that was agreed in 1977, but the formal agreement concluded 40 years of uncertainty.
  11. Also in June, clashes broke out between Indian and Chinese troops along the disputed Himalayan border in the Ladakh area of Kashmir after both sides met in the Galwan Valley. It was reported that fighting between the two sides started when an Indian patrol came across Chinese forces on a narrow ridge. The Indian Foreign Ministry confirmed that at least 20 of their troops were dead.
  12. In July, Cameroon and Equatorial Guinea held bilateral talks over their disputed border, resulting in Equatorial Guinea agreeing to temporarily halt the construction of a controversial border wall. Equatorial Guinea started to build a wall along the 183km stretch of their border with Cameroon in August 2019, which led to tensions after Cameroon accused Equatorial Guinea of “intolerable encroachment” and “expansionist ambitions” on its land. Tensions in the Eastern.
  13. Mediterranean intensified in August with Turkey and Greece entangled in a war of words over potential offshore gas and oil deposits and their rights to over-lapping Exclusive Economic Zones (EEZs). NATO made an attempt to defuse tensions between fellow members Turkey and Greece, and stepped in to ease the maritime row which had been escalating since early June amid signs of increasing militarisation in early September.
  14. In September France, Germany and the United Kingdom filed a joint note verbale with the United Nations in New York, rejecting China’s sweeping claims over the South China Sea. The note verbale stated that China’s claims to “historic rights” over the South China Sea do not comply with international law and provisions of the 1982 United Nations Convention on the Law of the Sea (UNCLOS).
  15. In October Albania and Greece agreed to resolve the maritime border dispute between the two countries through the International Court of Justice.
  16. Also in October, the Maldives affirmed that the International Tribunal for the Law of the Sea (ITLOS) did not possess the jurisdiction to investigate the dispute concerning the delimitation of the maritime boundary between Mauritius and Maldives.
  17. Armenia and Azerbaijan were in renewed conflict over disputed territory and fighting broke out in the mountainous region of Nagorno-Karabakh, a disputed ethnic Armenian territory surrounded by Azerbaijan territory.
  18. In October the EU said it could impose sanctions on Turkey over “provocations and pressures” in a row with Greece over energy resources and maritime borders. Also Greece finalized plans to extend a wall along its northeast border with Turkey, over concerns that migrants may try to stage mass crossings into the European Union country.
  19. In November, Egypt and Greece agreed to expand their Exclusive Economic Zone (EEZ) agreement in the Eastern Mediterranean to allow greater cooperation and restore balance and security in the region.
  20. Also in November military talks between India and China started at Chushul in Eastern Ladakh to resolve the ongoing border dispute and de-escalation of forces on both sides.
  21. The Joint Boundary Demarcation Commission between Sudan and South Sudan met in Khartoum in November to continue the latest round of negotiations aimed at defining their shared border.
  22. In November Israel and Lebanon, although still technically at war, completed a third round of talks around their disputed maritime border and the offshore hydrocarbon exploration rights that come with it.
  23. In December, the maritime border talks were postponed due to differences, and U.S. mediators will talk to both sides separately in the future. In December, Estonia erected a barbed-wire fence along an 8-kilometer section of its border with Russia in the first instalment of its three-year border infrastructure project.
  24. The International Court of Justice (ICJ) was due to hold public proceedings on the question of the Court’s jurisdiction in the case concerning the Arbitral Award of 3 October 1899 (Guyana v. Venezuela). The hearing had been due to take place between 23-27 March, however due to the COVID pandemic, the hearing was postponed until June and finally concluded in December. In December, the court found that it has jurisdiction to entertain the Application filed originally by Guyana on 29 March 2018 in so far as it concerns the validity of the Arbitral Award of 3 October 1899 and the related question of the definitive settlement of the land boundary dispute between Guyana and Venezuela.
  25. Nepal-India field survey teams continued to maintain and repair border pillars and also to erect disapppeared pillars in its previous spots according to the established co-ordinates. But the progress has not met the set target.
  26. There was a border issue in the Nepalese frontier of Humla Limi Namkha area with China since September 18, 2020, as the frontier inhabitants raised the issue.Mminister for foreign affairs of Nepal told the newsmen on September 23, 2020 that the Chinese has built the buildings on their frontier, located on the other side of Namkha rural municipality of Humla district of Nepal. However, the local inhabitants are not satisfied and asked the government to make further investigation.  

Source: Borderlines Newsletter, Issue-19, Spring 2021: Page-3 and other materials

Knowledge on Boundaries (Book)

Authored by :

Buddhi Narayan Shrestha

 

Knowledge on Boundaries (Book)

Cover Page-1

विषय–सूची
अध्याय–१ ः सीमा अवधारणा
सिमाना भनेको के हो ?
सीमा अवधारणा
सिमानाको ज्ञान गरौं
स्मार्ट बोर्डर
सिमानाको वर्गीकरण
सिमानाको पाटो

अध्याय–२ ः अन्तर्राष्ट्रिय सीमा सिध्दान्त
अन्तर्राष्ट्रिय सीमा सिध्दान्त
नदीको उद्गम निर्धारण गर्ने अन्तर्राष्ट्रिय सीमा सिद्धान्त
अन्तर्राष्ट्रिय सीमाको चरण
सीमा मिचिने कारण
विश्वका सीमा विवादित क्षेत्र
सीमा समस्या समाधान गर्ने तरिका
सीमायुद्ध लडेका देशहरू
विश्व प्रसिद्ध सीमारेखाको नाम
सिमानामा तारबार÷पर्खाल लगाइएका देशहरु
विश्वमा लामो सीमारेखा भएका देशहरु
विश्वमा छोटो सीमारेखा भएका देशहरु
विश्वका ठूलो क्षेत्रफल भएका देशहरु
विश्वका सानो क्षेत्रफल भएका देशहरु
विश्वका जेठा राष्ट्रहरु
नेपालको सात संघीय प्रदेश सम्बन्धी विवरण
महासागरमा सिमाना
आकाश र पातालमा सिमाना
नेपाल–भारत सीमांकनमा अपनाइएको सिध्दान्त
नेपाल–चीन सीमांकनमा अपनाइएको सिध्दान्त

अध्याय–३ ः सीमा मामिला र समाधान
नेपाल–चीन सीमा मामिला
नेपाल–चीन सीमा विवाद तथा समाधान
नेपाल र चीनबीच लेनदेन गरिएको भूभाग
नेपाल र भारतबीच लेनदेन गरिएको भूभाग
सीमा अङ्कन गर्नमा नक्साको भूमिका
दशगजा भनेको के हो ?
दशगजामा उभिएर ढुङ्गा नहानौं
नेपाल–भारत दशगजा मिचिएका स्थान

अध्याय–४ ः जङ्गेखम्बा
सीमाखम्बा र यसको आकार प्रकार
जङ्गेखम्बा देशको रक्षक
सिमानामा जङ्गेखम्बाको हत्या
नेपाल– चीन सीमाखम्बाको सङ्ख्या
नेपाल– भारत सीमाखम्बाको सङ्ख्या
नेपाल–चीन जिल्ला सीमान्त रेखाकोे लम्बाइ
नेपाल–भारत जिल्ला सीमान्त रेखाकोे लम्बाइ
नेपाल–चीन सीमा नदी
नेपाल–भारत सीमा नदी

अध्याय–५ ः सीमा समिति
नेपाल–चीन संयुक्त सीमा समिति
नेपाल–भारत संयुक्त सीमा समिति
नेपाल–भारत सीमा व्यवस्थापन समिति

अध्याय–६ ः सीमा मिचान
भारत–नेपाल सीमावर्ती बॉध
नेपाल–भारत सीमा मिचिएका स्थानहरू
नेपाल–भारत सिमानामा तारबार
अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल सीमाविन्दु हो
भारत आफ्नो उत्तरी सीमा हिमालय ठान्थ्यो
नेपालको उत्तरी सीमामा भारतीय सैनिक चेकपोस्ट

अध्याय–७ ः सन्धि सम्झौता
नेपालले छिमेकी मुलुकस‘ग सिमा सन्धि÷सम्झौता
सुगौली सन्धि के हो ?
सुगौली सन्धिको सक्कल प्रति खोई ?
१९५० को सन्धि संशोधन कि खारेजी ?

अध्याय–८ ः लिपुलेक कालापानी सुस्ता सीमा समस्या
लिपुलेक सीमा मामिला के हो ?
किन चाहियो भारत र चीनलाई लिपुलेक मार्ग ?
कालापानी सीमा समस्या के हो ?
सुस्ता सीमा समस्या के हो ?
नेपालको सिमाना र सीमाङ्कनको अवस्था
नेपालको सिमाना हिमालपारिसम्म थियो

अध्याय–९ ः सीमा व्यवस्थापन
सीमा व्यवस्थापन
नेपालको सीमा व्यवस्थापन
सीमा वारपार गर्न परिचयपत्र
कञ्चनपुर सीमा घटना
भारतीय नाकाबन्दी नौलो कुरो होइ
नेपाल दुई ढुङ्गामाथिको सॉघु
चीनको बेल्ट एन्ड रोड परियोजनामा नेपाल
नेपाल–चीनबीचका सात नाका
भारत र चीनबीचको ट्रान्जिट मुलुक नेपाल

अध्याय–१० ः टिपन टापन
कालापानी सीमाबारे कसले के भने ?
नेपालको सिमाना सम्बन्धीे केही तथ्याङ्क
सिमाना शव्दावलीको परिभाषा
सन्दर्भ–सामग्री
सीमा सम्बन्धी कार्टुन चित्र
सामान्य नाम सूचीपत्र

Cover Page-2

Cover Page Both

Kalapani surely belongs to Nepal

Kalapani surely belongs to Nepal

Mahesh Chandra Regmi

Posted by:  Buddhi Narayan Shrestha

Noted intellectual, archivist, historian, researcher, author and writer Mahesh Chandra Regmi had written on 18 August 1998 that ‘Kalapani belongs to Nepal. It must be within the territory of Nepal.’ He died on 10 July 2003. This manuscript copy was not published during his life time. But his son Shirish Chandra Regmi found this manuscript recently and it is now published in Nagarik Daily on 30 December 2017. According to this historical proof (document), there is no doubt that Kapapani belongs to Nepal. Unfortunately, this whole area (Lipulek-Kalapani-Limpiyadhura) has been encroached by India, just after the end of India-China border war during October-November 1962. According to such proofs and historical maps located in the Library of Congress, Washington DC, British Museum Library London, Archives of Bureau of Surveying and Mapping of China, Bejing; Nepal should plead pursue to return back  this area to Nepal.

Kalapani Nepalkai Ho copy

Interview : Nepal-India Needs Regulated Border

Interview

by:

Rising Nepal Daily

Nepal-India Border Needs to be Regulated

 

 

 

Rising Nepal

Kalapani Border Indian Camp

Kalapani Border Indian Camp

Buddhi Narayan Shrestha

Buddhinarayan Shrestha. Photo: Bijay Gajmer/Republica/Nagarik

Picture2

 

Picture3

Nepal-China Postponed Tension

Nepal-China Postponed Tension

Buddhi Narayan Shrestha

Kantipur Bharat-Chin Sthagit Tanaw

Regarding Koshi Barrage

Regarding Koshi Barrage

Interviewed by: Parsuram Kafle,

Senior Journalist, Naya Patrika Daily

to:

Buddhi Narayan Shrestha

Naya Patrika

Consequence of Election Security

 

Consequence of Election Security

boston

Buddhi Narayan Shrestha

निर्वाचन सुरक्षा परिणाम

बुद्धिनारायण श्रेष्ठ

 

मंसिर २५, २०७४-मंसिर २१ र १० गते मतदानको दिनभन्दा निकै समयअघि नेपाल निर्वाचनमय भएदेखि सुरक्षा निकाय परिचालन गरिएको थियो । तीन घेरा भएको सुरक्षा संयन्त्रको मध्यभागमा ७२ हजार नेपाल प्रहरी र ९८ हजार म्यादी प्रहरी परिचालित थिए भने त्यसको बाहिरी घेरामा ४० हजार सशस्त्र प्रहरीबल र त्यसभन्दा पनि बाहिरको अन्तिम घेरामा ६० हजार नेपाली सेनाले परिक्रमण गस्ती गर्ने व्यवस्था गरिएको थियो । राष्ट्रिय अनुसन्धानका २ हजार ६ सय गुप्तचर खटाइएका थिए ।

यस्तो संयन्त्रको सुरक्षा अङ्ग परिचालन गर्दागर्दै पनि मंसिर १० को मतदानका दिनभन्दा २ हप्ता अघिदेखि नै प्रतिनिधिसभा तथा प्रदेशसभा सदस्य निर्वाचन प्रचार–प्रसारमा हिँडेका उम्मेदवारमाथि ठाउँ–ठाउँमा शृङखलाबद्ध बम आक्रमणका घटना भए । मंसिर २१ गते मतदानको दिनसम्म विभिन्न जिल्लाका ४० भन्दा बढी स्थानमा विस्फोटनका घटना भई एक व्यक्तिले ज्यान गुमाउनुपरेको र धेरै घाइते हुनपुगेका थिए । यस बाहेक अन्य सानातिना छिटपुट घटना पनि भएका थिए । यस्ता ठूला र मझौला विस्फोटनको विवरण यसैसाथ उल्लिखित तालिकाबाट जान्न सकिन्छ ।

 

विस्फोटनको कारण

नेपाल निर्वाचनमय भएका बेला विभिन्न स्थानमा सकेट बम, प्रेसर कुकर बम, माइन बम, सुतली बम, रिमोट कन्ट्रोल विस्फोटन तथा गोली प्रहार हुनाका कारण के हो ? भन्ने कुरा गृह मन्त्रालयले बेला–बेला सुरक्षा निकायको बैठकमा गरेको छलफलबाट जान्न सकिन्छ । प्रथमत: माओवादी नेत्रविक्रम चन्द ‘विप्लव’ आफ्नो मूल पार्टीबाट असन्तोष भई फुटेर अलग्गै समूह गठन गरी निर्वाचनको विपक्षमा क्रियाकलाप गर्नाले नै हो । माओवादी केन्द्रले उनलाई समेट्न नसक्नु र उनको विचारधारालाई समन्वयात्मक धारमा ल्याउने भूमिका खेल्न नसक्नु पनि हो । दसवर्षे जनयुद्धपश्चात् शान्ति सम्झौता भएपछि पार्टीले हामीलाई वास्ता गरेनन्, जनयुद्धको मूल उद्देश्य अझै प्राप्त भएको छैन भनी असन्तोष र रोष प्रकट गर्ने व्यक्ति तथा झुन्ड भँmागिँदै गएको गृहको विश्लेषणभित्र परेको छ । यसै कारणले प्रहरीले मंसिर १० सम्ममा विप्लव समूहका ५ सय ९७ जनालाई पक्राउ गरेको थियो । तीमध्ये कतिपयलाई मुद्दा चलाइएको छ ।

दोस्रो, तराईलाई छुट्टै पहिचान भएको राज्य बनाउने भनी लागेका सीके राउतका कार्यकर्ताले पनि बेलाबखत सानातिना बम विस्फोट गराउने गरेको चर्चा रहेको छ । अहिलेसम्म तिनका १३ कार्यकर्ता पक्राउमा परेका छन् । राउतको गृहजिल्ला सप्तरीको महादेवा गाउँमा कुनै मत खसेन । तेस्रो, नयाँ संविधान नरुचाउने र आफ्नो छुट्टै पहिचान जनाउन खोज्ने भूमिगत समूहका कारण पनि छिटपुट विस्फोटका घटना भएका छन् । यस्ता जत्थाका करिब ४४ जनालाई काबुमा लिइएको छ । चौथो, जताबाट पनि पैसा बटुल, खानपिन गर, मोजमज्जा गर भन्ने घैंटे, चरी, मानङेजस्ता झुन्डका गुन्डागर्दी र भगौडा सेना/प्रहरीका कारण पनि लहडैमा केही विस्फोटनका घटना भएको छ । करिब ३ सय यस्ता गुन्डालाई प्रहरीले नियन्त्रणमा लिएको छ ।

सुरक्षा निकायका चारै अङ्गको आवश्यक मात्रामा समन्वय नहुनु र एक निकायले प्राप्त गरेको सूचना जानकारी अर्का निकायमा तुरुन्त प्रवाह गर्न नसक्नु पनि विस्फोटनका कारण हुन् । सुरक्षा संयन्त्र चाहेजति मात्रामा संवेदनशील हुन नसक्नुका कारणले नै यतिका विस्फोटनका घटना भएका हुन् ।

विस्फोटक पदार्थ कहाँबाट आउँछ ?

निर्वाचन सुरक्षालाई लिएर मंसिर ३ गते बसेको बैठकमा प्रधानमन्त्री तथा गृहमन्त्री शेरबहादुर देउवाले प्रहरी महानिरीक्षक प्रकाश अर्याललाई प्वाक्क सोधे– ‘दैनिक विस्फोट गराउने बम कहाँबाट आइरहेको छ ?’ अर्यालले सहजै जवाफ प्रस्तुत गरे– ‘खुला सिमाना छ हजुर, उतै (भारत) बाट आएका हुन् ।’ अर्यालको जवाफपछि गृह मन्त्रालयसमेत कार्यभार सम्हालेका देउवाले तुरुन्तै अर्काे प्रश्न गरे– ‘सीमामा तैनाथ सुरक्षाकर्मी के हेरेर बसेका छन् ?’ सशस्त्र प्रहरी महानिरीक्षक सिंहबहादुर श्रेष्ठले झटपट रिपोर्टिङ गरे– ‘सीमा सुरक्षा पोस्टभन्दा अलग बाटो भएर विस्फोटक पदार्थ भित्रिने गरेको छ ।’

सरकार प्रमुखको उपस्थिति भएको सुरक्षा निकायको यस्तो बैठकमा सीमा सुरक्षा चौकीलाई छलेर नेपाल चुनावमय हुनुभन्दा निकै अघिदेखि विस्फोटक पदार्थ तराईबाट पहाडतर्फ लगी त्यहाँ भण्डारण गरी ठाउँ–ठाउँमा विस्फोटन गराएको निक्र्योल निकालिएको थियो । खुला सीमाका कारण यस्ता विस्फोटक सामग्री लुकाइ–छिपाइ ल्याइने गरेको कुरा पनि प्रकाश पारिएको थियो । बैठकको सिलसिलामा प्रहरी प्रमुख अर्यालले सशस्त्र प्रहरी बलसँग समन्वय गरी सीमा केन्द्रित सुरक्षामा जोड दिन मातहतका निकायलाई निर्देशन दिइएको कुरा प्रकाश पारेका थिए । नेपाली सेनाका प्रधानसेनापति राजेन्द्र क्षत्रीले मतदाता र उम्मेदवारको सुरक्षाको स्थिति काबुमा आएन भने अत्याधुनिक हतियारसहित अन्तिम शक्तिका रूपमा नियमसम्मत तरिकाले सेना परिचालन हुनेछ भनेका थिए ।

खुला सीमा र विस्फोटक पदार्थ आयात

विस्फोटक पदार्थ खुला सीमाबाट ल्याइने कुरा सत्य हो । यस्ता उदाहरण प्रशस्त छन् । काँकडभिट्टाबाट मंसिर १५ गते काठमाडौं जाँदै गरेको ना ७ ख ४८७६ नम्बरको बस जाँच गर्ने क्रममा दुई भारतीय नागरिक राजु विश्वास र महमद फरमान अलीलाई कुकर बम, सकेट बम तथा बम बनाउन प्रयोग हुने सामग्री र उपकरणसहित धादिङको खानीखोलामा प्रहरीले पक्राउ गरेको थियो । सुर्खेत पञ्चपुरी ढुंगे बजारमा प्रहरीले कात्तिक २४ गते यात्रुबस जाँच गर्दा भारतबाट ल्याइएको ६० थान डेटोनेटर, ५ सय ५५ थान जिलेटिन, २२ मिटर फ्युज वायर बेवारिसे बरामद गरेको थियो । यस्तै कात्तिक २४ देखि २९ सम्म बाँकेको विभिन्न स्थानमा भारतका शेरअली, रमजान खान तथा नेपालको गोपाल रोकाया, जयबहादुर बुढाथोकी कटुवा पेस्तोल, बन्दुक र गोलीसाथ पक्राउ परेका थिए । मकवानपुर सिद्धकालीको एक घरबाट डेटोनेटर, बारुद, बिजुलीको फ्युज तार, कटुवा बन्दुक गोली लगायत १८ किसिमका अवैध सामान बरामद गरिएको थियो । नेपाल प्रहरीका अनुसार मंसिर २० सम्म ६१ थान हातहतियार, २ सय ८३ राउन्ड गोली, २ हजार ३ साय डेटोनेटर, १३ केजी बारुद, ५ सय ८० पटाका तथा केही विस्फोटक पदार्थ बरामद भएको छ । विस्फोटक पदार्थदेखि साना हतियारको तस्करी धन्दाको रुट नै खुला सीमा–नाका बनेको सुरक्षा निकायको बुझाइ रहेको छ ।

सीमानाकामा सतर्कता

निर्वाचन उम्मेदवारलाई लक्षित गरी दिनहुँजस्तै विस्फोटन हुने गरेपछि सुरक्षा निकायले सीमामा कडाइ गरेको थियो । केही जिल्लामा सशस्त्र प्रहरी र भारतीय एसएसबीको संयुक्त गस्ती गरिएको थियो । तर सीमा–नाका विन्दुमा मात्रै सतर्क भएर निर्वाचन सुरक्षा परिणाम सकारात्मक भएको पाइएन । खुला सीमा–नाकामा पहरा गरिए बाहेक सीमारेखाका अन्य छिद्रबाट यस्ता विस्फोटक पदार्थ ओसारपसार भएको र अवाञ्छित गतिविधिमा लागेका भाडाका अपराधी भारतबाट आयातित भएका थिए । उदाहरणार्थ, भारतको जोगवनी रेल स्टेसनबाट भित्री मार्ग भएर विराटनगर रानीदेखि ३ सय मिटर उत्तर–पश्चिमको दरैया चोर–नाकाबाट निर्वाचनको ७२ घन्टे मौन समयमा समेत भारतीय नागरिक आउने क्रम जारी रहेको थियो । अन्य छिद्रबाट पनि प्रशस्तै मात्रामा यस्ता व्यक्तिहरू आउने गरेको सञ्चार माध्यमले उल्लखे गरेको थियो ।

अन्त्यमा,

निर्वाचन समयमा सुरक्षाको सकारात्मक परिणाम निकाल्न निर्वाचन प्रचार–प्रसार सुरु हुनुभन्दा निकै महिना अघिदेखि नै सीमालाई नियमन गर्नुपर्ने थियो । अन्तर्राष्ट्रिय सीमा वारपार गर्ने यात्रुलाई सीमा–नाकामा रहेको अध्यागमन चौकीमा परिचयपत्र देखाउने/स्क्यान गर्नुपर्ने व्यवस्था गरिनुका साथै सिसिटिभीले सशक्त मनिटर गरिने प्रबन्ध गर्नुपर्ने थियो । यस्तो व्यवस्था गरिएको भए विस्फोटनको जगजगी आधा घट्ने थियो । अर्काे कुरा, निर्वाचनका निम्ति खटिएका ४० हजार सशस्त्र प्रहरी बलमध्ये कमसेकम २० हजार जवानलाई खुला सीमाको छिद्र विन्दुमा तैनाथ गरिएको भए अर्काे २५ प्रतिशत जगजगी कम हुने थियो । अनि निर्वाचन सुरक्षा परिणाम सकारात्मक निक्लने थियो ।

That Met with Kirtinidhi Bista

That Met with Kirtinidhi Bista

Buddhi Narayan Shrestha

Nagrarik KirtiNidhi Sanga Tyo Bhet 74-8-23

Jumbo Pillar, Boundaries and Instability

 

 

Junge – Buddhe

Junge-Buddhe

Jumbo Pillar, Boundaries and Instability

Abhi Subedi

जंगे, सीमा र विचलन

अभि सुवेदी

 

ग्रेगोरी पात्रोको २०१५/१६ सालमा मेरा इतिहाससँग केही जम्काभेट भएका छन् । ती निकैवटा छन्, तर यहाँ एकाध जम्काभेटको मात्र कुरा राख्न चाहन्छु । यो जम्काभेट नेपालमा राणाशासन स्थापना गर्ने जंगबहादुर कुँवर राणा (१८७४–१९३३) सँग भएको चाहिँं सबैभन्दा बलियो छ । काठमाडौंको टुँडिखेलका कुनामा होस् कि कहीं दरबारिया घरका भित्तामा टाँगेको चित्र होस्, त्यो विम्ब उजागरणको वा जंगबहादुरको स्मृतिको तरिकाले म किञ्चित् चकित भएको छु ।

अहिले नेपाल गणतन्त्र युगमा प्रवेश गरेपछि नेपालको इतिहासका दुई पात्रको चर्चा र विवाद हुनुको पछिल्तिर यी पात्रले उठाएका र गरेका कुराको अर्थ जोडिन्छ । नेपालमा संघीयताको बहस सुरु भएपछि पृथ्वीनारायण शाहको चर्चा सोझै हुनथाल्यो । त्यो स्वाभाविक हो, किनभने तिनले धेरैवटा स्वतन्त्र राज्य वा प्रदेशहरू जोडेर अहिलेको नेपालको जग बसाएका थिए ।

अर्कोतिर ब्रिटिस नेपाली इतिहासकार जोन ह्वेल्पटनको किताब ‘जंगबहादुर इन युरोप’को दोस्रो संस्करण लेखकले सूचना र चर्चा थपेर यही साल मण्डला प्वाइन्टले प्रकाशित गरेपछि अनि जोनले बेलायत र काठमाडांैमा विद्वत्वृत्तमा ‘डिस्कोर्स’हरू गरेपछि चर्चा थपिएका हुन् । जंगबहादुर जस्तो नेपालको इतिहासमा फर्की—फर्की आउने शासक पात्र मैले कोही पनि देखेको छैन ।

सम्वत् १९०३ मा कोतपर्व गरेर राणाशासन चलाएपछि अङ्ग्रेजलाई आफू एक स्वतन्त्र देशको शासक भएको विश्वास दिलाएर १९०७ मा बेलायत भ्रमणमा गएका ती मानिसले सम्वत् १९११ मा मुलुकी ऐन घोषणा गरे, जसको प्रभावमा यो समाज अहिलेसम्म चलिरहेको छ । गोर्खाका राजा राम शाहपछि थिति बसाल्ने भनेर कहलिएका यी मानिसको मुलुकी ऐनमा महेश रेग्मीले संविधानजनिन राजकाज गर्नेहरूका काम र तिनका अयोग्यताको विषयमा पनि लेखिएको उल्लेख गरे ।

तर त्यो मुलुकी ऐन भनेको सामन्ती युग र व्यवस्थाको दस्तावेज हो, जसलाई यस देशका सामन्ती शासक र वर्णवादी व्यवस्था गर्नेहरूले प्रयोग गरे । जातका तल र माथिका तथाकथित आचरणका कुरा प्रतिपादन गर्ने यो ऐनको पछि महेन्द्रले केही संशोधन गरे पनि अहिलेसम्म यसको प्रभावमा यो समाज चलेको वा अगाडि जान नसकेको देखिएको र अनुभव गरिएको छ ।

नेपालको सीमा विषयका सबैभन्दा प्रसिद्ध मानिएका बुद्धिनारायण श्रेष्ठ उर्फ बुद्धेले मलाई भने उनको किताब ‘जंगे–बुद्धे’ प्रकाशित भएकोले त्यसको विमोचन दुईजना शताब्दी पुरुष कवि माधव घिमिरे र सत्यमोहन जोशीले गर्ने भएका छन्, अनि मैले त्यसको समीक्षा गर्नु पर्नेछ । मैले सम्मान गरेका, यो देशको सीमालाई लक्ष्मणरेखाजस्तै पटक—पटक ज्वालामा ब्युँझिएको देखेका र सरकारहरूलाई निराकरणको निम्ति आह्वान गरेका, उमेर पाको हुँदै गएका बुद्धिनारायणको अनुरोध स्वीकार गरेर म एउटा पार्टी प्यालेसमा आयोजना गरिएको पच्चीस साउनको त्यो कार्यक्रममा गएँ । केही दिन पहिले उनले निकै मोटो किताब पठाइदिएका थिए ।

पहिलै देखेँ, खेम कोइराला बन्धुको भूमिका पचास पाताजति रहेछ, जुन उनको निबन्ध नै हो, जहाँ सीमा र त्यसका स्तम्भहरूको कुनै स्थान हुँदैन । तिनले नै यो किताबको शीर्षक जुराइदिएका रहेछन् । किताब लेख्ने श्रेष्ठले यसलाई एउटा आत्मकहानी जस्तो बनाउन चाहेका रहेछन् । राम्ररी सम्पादन गरिदिएर अलिक चुस्त बनाइदिने सम्पादकले भेटेको भए यी महत्त्वपूर्ण मानिसको यो मूल्यवान इतिहास, नेपाली संस्मरण साहित्यको पनि एउटा अब्बल किताब हुने थियो ।

त्यो किताबको विषयमा सत्यमोहन दाइले बोलेका कुरा नौला थिए । उनले जंगले बेलायत जाँदा जहाजको गडबडी शान्त गर्न मजिपा लाखेलाई भाका गरेको प्रसङ्ग ल्याए । सत्यमोहन दाइले यसमाथि लेखेको नाटक शिल्पीमा प्रस्तुत भएको थियो । उनले भने, ‘अहिले त्यस्ता देशको सीमा बनाउने जंगको सालिकसमेत सैनिक घेराभित्र फालिएको छ र त्यो हात छुट्टिएर लडेको छ, कुनामा । एउटा सालिक पनि बँचाइदिएनन्, आज त्यो देख्दा दु:ख लाग्छ । जनताको इतिहास लेखिएन ।

त्यत्रो नेपाल ब्रिटेन युद्धमा बहादुरी गरेका कर्नेल उजिरसिंह थापाको इतिहासमा नाउँ छैन । उनले भाकलमा स्थापना गरेको भगवतीको एउटा मूर्तिमात्र छ अहिले, पाल्पामा ।’ उनले थपे, ‘जंगबहादुर लिन्थे, पछिकाले दिए मात्र । २६ वर्षमा २५ प्रधानमन्त्री भए नेपालमा तर दिने प्रधानमन्त्री मात्रै आए, लिने कोही पनि आएनन् ।’ जोडदार ताली बजेका थिए । त्यो हलमा बसेका मानिस समाजको हरेक तहबाट आएका थिए । ती एलिट, विविध विचार भएका र एक अर्थले जोडिएका थिए । त्यो कुरा थियो, राष्ट्रवाद ।

राष्ट्रवादको यो भावनालाई सबैले यी इमानदार, समर्पित र विद्वान भूगोलवेत्ता बुद्धिनारायणका सीमा डिस्कोर्सबाट जगाउन चाहेका थिए । किताबमा बुद्धिनारायण श्रेष्ठले आजसम्म गरिआएका कामको निजी यात्रा छ । उनका भावना र घटना छन् । उनी कुनै दल र जत्थाका मानिस होइनन् । ती भूगोलवेत्ता हुन्, जसले त्यहाँ एउटा इतिहास दोहोर्‍याए ।

जंगबहादुरले सन् १८५७ को लखनौको सिपाही विद्रोह दबाउन अङ्ग्रेजलाई मद्दत गरेबापत फिर्ता दिएका तराईका जिल्ला बाँके, बर्दिया, कैलाली, कञ्चनपुर उनले सीमास्तम्भ राखेर मात्र लिने भनेपछि १५ नोभेम्बर १८६० मा स्तम्भ गाडेर फिर्ता दिएका थिए । बुद्धेले लेखेका छन्, अहिले सयौं जंगे पिलर हराएका छन् । लिपियाधारा नेपालको हो भन्ने कुराको नक्सा नै साक्षी छ । जहाँ—जहाँ पिलर हराएका छन्, त्यहाँ समस्या भएको छ ।

Junge Sketch
मलाई जंगले भारतमा सिपाही विद्रोह दबाउन मद्दत गरेको कथा पढ्दा पीडा हुन्छ । यसको डिस्कोर्स अर्कै छ । जंगले भूमि पाएको कथा नेपालको निम्ति राम्रो कुरा भएकोले यी दुई कुराको सान्निध्य राष्ट्रवादबाट हेर्नेे आफ्नो अनुभव राखिदिएका छन् । सीमाले उनलाई बोलाइरहेको आवाज सुन्छन्, बुद्धिनारायण । नेपालका कम्युनिष्ट नेताहरूले उनलाई खोजे ।

बुद्धेको सूचनाको आधारमा उनीहरू सीमाक्षेत्रमा गए । पञ्चायती मण्डलेहरूले पनि उनको ज्ञानको प्रयोग गर्ने भनेका कथा छन् । नेपाली काङ्ग्रेसका नेताहरूले उनको प्रस्ट कथालाई लुकाएर अस्पष्ट पारेर हेर्नुपर्छ भनेका घटना छन् । बुद्धेलाई सबै प्रधानमन्त्रीले खोजेका कथा छन् । राजनीतिक नेताहरू, संसदीय टोली, बुद्धिजीवीहरूले उनलाई बोलाएका छन् । आफ्ना कुरा राखेबापत ती जागिरबाट झारिएका छन् । कथा तिनको लामो छ । तर मूल कुरा ती पिलरहरूको विषयलाई लिएर केही नगरिनुमा छ ।

मैले त्यस सभामा देखेंँ, जंग नेपालको राष्ट्रियता र यो देशका एकमात्र धरोहर अनि अरू प्रधानमन्त्रीहरू पङ्गु भन्ने भावना व्याप्त भइरहेको थियो । पिलर सारिनु भनेको पहाडी मानिसको मात्र राष्ट्रियताको सम्वेदनशीलता होइन । भर्खरै सप्तरी सीमाक्षेत्रका मानिसको विरोधपछि यही अगस्ट महिनाको सुरुतिर तिलाथीमा भारतले एकतर्फी बाँध बाँध्न रोकेको खबर आयो । सीमा क्षेत्रका मानिस को हुन् र तिनले सीमा अतिक्रमण कसरी भोगिरहेका छन् भन्ने कुराको सम्वेदनशीलता नभएको राष्ट्रवाद एकाङ्गी हुन्छ ।

जंगबहादुर र सीमा व्यवस्थाको कुरा एउटा ऐतिहासिक विषय हो । भारतमा अङ्ग्रेजहरू कुनै सैनिक लिएर युद्ध गर्दै जित्दै आएका मानिस थिएनन् । ती मोगल राजाबाट अनुमति लिएर व्यापार गर्ने मानिस थिए । तर पछि गएर क्षेत्र अनि राज्य जित्ने तिनका योजना भए । भारत भित्रकै मानिस लडाएर तिनले धेरै साना—ठूला युद्ध जिते । भारतका शक्तिशाली राजाहरूलाई जिते जसमा टिपु सुल्तान, रणजित सिंह, झाँसीकी रानीका इतिहास आउँछन् । यता गोर्खालीको सीमा चेतना अमूर्त तर यथार्थ थियो ।

युद्ध उनीहरूको विस्तारको कथा थियो । काठमाडौं दरबारभित्रको राजनीति त्यसमा जिम्मेदार थियो । भारतीय राज्यहरूमा सीमा चेतना गडबड हुँदा नेपालमा त्यस्तो थिएन, यहाँ राज्य थियो । नेपाल–अङ्ग्रेज युद्ध अङ्ग्रेजहरू असुरक्षा र विस्तारको द्वन्द्वले जलेको बेला भएको थियो । पछि जंगको पालामा अङ्ग्रेजले नेपालको सीमा चेतनालाई यथार्थ मानेर सम्झौता गरेका थिए । अथवा युरोपेलीले सीमा र राज्य चेतना भएको राज्य नेपाललाई देखेर सीमाङ्कनको नीति लिएका हुन् । जंगसँग गरिएका सीमाका सम्झौता तिनै थिए । जंग पिलरहरू त्यस अर्थमा साँध पनि थिए, अनि अलिअलि गर्दै ठेलिंँदै जाने, ढल्ने काल्पनिक र अमूर्त सीमारेखा थिए । त्यो अमूर्त सीमा चेतना, जंगको इतिहासको तरङ्ग आज पनि त्यत्तिकै यथार्थ बोक्छ ।

मैले त्यो दिन किताबको समीक्षा र केही प्रश्न राखेंँ । तर मेरो भनाइको सार यस्तो छ । जंगे पिलरको एकाग्र अध्ययनले गर्दा बुद्धिनारायण श्रेष्ठले जंगलाई एक महान ऐतिहासिक मानवको रूपमा ग्रहण गरेको कुरा प्रस्ट देखियो । नेपालमा सीमाको कुरा गरेर क्रान्तिकारी नारा गर्ने र पुरातन सोच गर्नेहरूबाट बुद्धिनारायणले भेटेको तथ्यको सही प्रयोग हुने देखिँंदैन ।

मेरो विचारमा बुद्धिनारायण श्रेष्ठले पत्ता लगाएका सीमाका अतिक्रमण वा बिगिँ्रंदै गएको अवस्थाका प्रतिवेदनहरू नेपाललाई मात्र होइन, भारतलाई पनि त्यत्तिकै काम लाग्ने विषय हुन् । नेपाल र भारतका आधिकारिक मानिस बुद्धिनारायण श्रेष्ठले देखाएका विचलनको अध्ययन गरुन् र सीमा समस्या समाधान गरुन् । बुद्धिनारायण श्रेष्ठले भनेजस्तै न भारतले भित्र पेल्दै आउन मिल्छ, न नेपालले जंगे पिलरको इतिहासको रेखा मेटिरहेको कुरालाई अदेखा गरिबस्न मिल्छ । बुद्धिनारायणको बुद्धिबाट दुवै देशले सिकुन्, यही मात्र समाधानको बाटो हो ।